Zelfbouw

Zelfbouw of vaak aangeduid als DIY (do it yourself) is nog steeds populair ondanks de enorme keuze aan audioapparatuur die vaak voor heel aantrekkelijke prijzen wordt aangeboden. De aantrekkingskracht van DIY ligt ook meer in het feit dat je iets creëert waar je na voltooiing met trots op kan terugkijken. Met DIY kan je je ook vaak helemaal uitleven in uitvoering, vorm en kleur wat bij vergelijkbare fabrieksapparatuur niet of nauwelijks mogelijk is. Soms kan worden bespaard met een DIY pakket en zal duurdere fabrieksapparatuur als gelijkwaardig of als minder van kwaliteit worden ervaren.

Zelfbouwpakketten

Er is een ruime sortering aan DIY pakketten op de markt: van simpel tot complex. Als je redelijk handig bent en in staat bent wijs te worden uit de meegeleverde handleiding, is de kans groot om een niet al te ingewikkeld DIY pakket met succes in elkaar te zetten. Ga wel eerst na of het eindproduct waar maakt wat je er van verwacht en nog interessant is qua prestaties en prijs ten opzichte van een vergelijkbaar fabrieksproduct. Het is ook aan te raden om een demo-model bij de fabrikant van het DIY pakket aan te vragen want het gaat hier wel om serieuze bedragen. Uiteraard is er ook een groep die alleen aan DIY doen als therapeutische handarbeid en daarmee een tijdje van de straat is. Prima natuurlijk! Soms wordt het in elkaar zetten van een bouwpakket je heel makkelijk gemaakt en volstaat een handleiding en wat eenvoudig gereedschap. Dat is niet altijd het geval: ervaring in solderen en ook vaak metaalbewerking is dan noodzakelijk. Je kunt natuurlijk beginnen met een eenvoudig bouwpakketje van bijvoorbeeld ‘Velleman’ om ervaring op te doen. Deze zijn meestal te koop bij een elektronica (web)shop. Je kunt er lekker mee knoeien zonder dat het in de papieren loopt als het mis gaat. Er moet natuurlijk voldoende gereedschap aanwezig zijn om de klus te klaren. Bij een bewerkelijk zelfbouwpakket moet bijvoorbeeld een soldeerbout, boormachine, multimeter en montagemateriaal aanwezig zijn. Als dat ontbreekt moet de aanschaf daarvan opgeteld worden bij de aanschafprijs van het zelfbouwpakket.

Hypex NC400 mono versterker – 200 Watt in 8 ohm

Prijs 1.573 euro voor 2x NC400.

Laten we beginnen met een voorbeeld van een DIY pakket dat zonder enige ervaring in elkaar is te zetten. Een paar schroevendraaiers, een tangetje, een (video)handleiding en wat handigheid is voldoende. Het gaat om de populaire Hypex NC400 mono kit die compleet wordt geleverd met een behuizing en alle benodigde onderdelen. Je hebt er dus twee van nodig om een stereo-set samen te stellen. Alle benodigde gaten zijn al in de behuizing aangebracht hetgeen lekker opschiet. Wel eerst de bijgeleverde handleiding aandachtig doorlezen en de volgende video bekijken.

De video staat helaas bol van typisch Amerikaanse reclame en klopt niet meer betreffende het solderen aan de XLR aansluiting. Dit heeft Hypex al voor je gedaan en de aanschaf van een soldeerbout is dus niet nodig. Voor de rest is het voor een beetje handige knutselaar een “appeltje-eitje”. Het is een kwestie van de versterker-module, voeding en overige onderdelen in de kast monteren en de stekkertjes in de juiste connectoren steken. Voor de connectoren op de modules kan het niet mis gaan want de stekkertjes passen alleen maar op één manier in de juiste module. Voor de rest van de klus moet de handleiding geraadpleegd worden. Afregelen is niet nodig want dat heeft Hypex ook al gedaan. Daarna de andere module in elkaar zetten en na een laatste check kunnen de stekkers in het stopcontact worden gestoken. Het luisteravontuur kan aanvangen!

 

Eltim CS40 HRQ versterker – 2x 100 Watt in 8 ohm

Prijs 1.150 euro.

Deze versterker-kit komt toevallig ook uit Groningen maar is een stuk bewerkelijker en vereist de nodige kennis en kunde om tot een bevredigend resultaat te komen. Als ervaren knutselaar moest ik mij ook goed voorbereiden want het was al heel wat jaartjes geleden dat ik een versterker van ‘scratch’ heb opgebouwd. Als je opziet tegen het bewerken van het metaal kan dit ook door een gespecialiseerd bedrijf worden uitgevoerd. Er moet echter wel een goed gespecificeerde tekening meegestuurd worden en een stevig prijskaartje zal niet ontbreken. Bij Eltim kan uit diverse versterker-configuraties gekozen worden. Dit model heeft compacte versterker-modules en wordt compleet met een voeding aangeboden. Alleen de transformator ontbreekt nog en kan via een stekkerblokje op de versterker-module worden aangesloten. Ik heb gekozen voor versterker-modules die al waren voorzien van alle componenten. Dat kost een paar tientjes extra maar is vanwege het solderen aan fragiele componenten als SMD-ic’s en transistoren geen overbodige luxe. Groot voordeel is dat de modules al zijn getest en afgeregeld. De versterkers kunnen niet als een compleet pakket besteld worden maar zijn alleen in losse modules en onderdelen op de site van Eltim te bestellen. Vanwege de grote sortering is dat wel even een uitzoekklusje. Er is hier geen bouwbeschrijving of video van de versterkers aanwezig zoals bij Hypex. Er zijn wel uitgebreide beschrijvingen van de modules beschikbaar en er wordt een instructieblaadje bij de versterker-modules geleverd om deze af te regelen inclusief tips om deze zo veilig mogelijk in bedrijf te zetten. Hier kom ik later nog op terug. Het ontbreken van een bouwbeschrijving is echter voor een ervaren knutselaar niet echt een probleem want er zijn weinig variaties om de onderdelen passend in de kast te plaatsen. Bovendien staat op de printplaten duidelijk aangegeven waar de in- en uitgangen zich bevinden. Voor de aan/uit schakelaar zijn meer variaties mogelijk. Ik heb een makkelijk bereikbare wipschakelaar in het midden van de onderkant van de versterker gemonteerd. Een subtiel indicatie ledje op het front geeft de aan/uit status aan. De aan/uit drukschakelaar kan natuurlijk ook met indicatieverlichting op de frontplaat gemonteerd worden. Dat wordt aan de voorkeur en fantasie van de bouwer overgelaten. Het spreekt voor zich dat nauwkeurig aftekenen en boren het meest bevredigende resultaat geeft.

Leuk zijn de ideeën en oplossingen die je plotseling te binnen schieten. Zo kwam ik er achter dat voor het vastzetten van de transistoren op het koellichaam een betere oplossing met speciale kunststof klemmetjes mogelijk was. Sluiting van de bevestigingsboutjes met de transistor wordt zo vermeden. Voor de rest is het goed opletten dat de onderdelen elkaar niet in de weg kunnen zitten na het in elkaar zetten van de kast dus neem ruim de tijd voor de voorbereiding en de montage. Bedenk wel dat het een hobby is en geen aangenomen werk! Op het instructieblaadje stond een goed idee om voor het in bedrijf stellen van de versterker weerstanden in serie met de voeding op te nemen. Zo worden te hoge stromen en (grote) schade voorkomen. Als alles in orde blijkt te zijn kunnen de weerstanden worden weggenomen en kan begonnen worden met het inregelen van de versterker.

Afregelprocedure

Zoals eerder genoemd zijn de versterker-modules van Hypex al afgeregeld en meteen klaar voor gebruik. Bij Eltim moet eerst de ruststroom en de uitgangsspanning nauwkeurig worden ingesteld. De ruststroom kan met een redelijk gevoelige multimeter worden ingesteld op de geadviseerde waarde van 40 mA. Het blijkt dat met een verhoging naar 140 mA het enigszins korrelige geluid verdwijnt en dat het een stuk vloeiender klinkt. Het nadeel is wel dat het opgenomen vermogen stijgt van 12 naar 28 Watt. Het instellen van de gelijkspanning op de uitgang moet plaatsvinden als de versterker warm is en moet net als de ruststroom een aantal keren herhaald worden. Deze waarde blijft niet helemaal stabiel wat het afregelen lastig maakt. Om deze reden zou ik gekozen hebben voor een servo terugkoppeling. Dit is een heel eenvoudige schakeling die de gelijkspanning op de uitgang met een vertraging terugkoppelt naar de ingang waarna de spanning keurig op nul blijft. Afregelen is dan overbodig.

Conclusie

De Hypex versterker-kit is met afstand makkelijker en sneller in elkaar te zetten dan een Eltim versterker-kit. In een uurtje is dit wel gepiept. Een Eltim versterker-kit is echter een stuk avontuurlijker en heeft veel meer voorbereiding en bouwtijd nodig. Dit is echt iets voor een ervaren knutselaar die er allerlei ideeën van zichzelf in kan stoppen. De Hypex kent weinig verrassingen bij het bouwen en kan beschouwd worden als een soort Ikea-bouwpakket. In deel 2 meer en vooral: “hoe klinkt dat nou?”.