unique radio

Inleiding

In deel 1 is uitgebreid ingegaan op het in elkaar zetten van de Hypex NC400 en de Eltim CS40 HRQ zelfbouw versterkers. Na drie weken inspelen van de twee (twee, want mono) gloednieuwe Hypex NC400’s is het tijd om deze samen met de Eltim versterker klankmatig te gaan beoordelen. Er wordt ook ingegaan op de totaal verschillende versterkingstechnieken en zaken als uitvoering en beveiliging. Ten slotte de belangrijke vraag of voor de geboden kwaliteit en prijs van een DIY kit beter een kant en klaar fabrieksapparaat aangeschaft kan worden.

Testopstelling

Voor de test is gebruik gemaakt van een streamer van Pink Faun die verbonden is met een DSD DAC van PS Audio. De gebruikte luidsprekers zijn van Piega. Deze set is voor het testen van beide versterkers gebruikt. Voor de muziek heb ik gebruik gemaakt van twee nieuw aangeschafte albums om met een frisse luistersessie te beginnen zonder ingesleten paden:
1. Sechs Sonaten BWV 525-530 – J.S. Bach – Hänssler edition CD DDD 92.099. Een sfeervolle opname met zeer verfijnde ruimtelijke details bij het aanblazen van de orgelpijpen op het magnifiek klinkende Metzler orgel van de Stadtkirche Stein am Rhein. De organist is Kay Johannsen.
2. Iberia Book 1 t/m 4 – I. Albéniz – Naxos CD DDD 8.553023. Deze pianowerken van Albéniz zijn meesterlijk georkestreerd door Peter Breiner en fraai uitgevoerd door het Moscow Symphony Orchestra. Een opname met een uitgebreide slagwerkbatterij die af en toe flink uitpakt.

Test Hypex NC400

Hypex uit Groningen bestaat vanaf 1996 en heeft een eigen productiefaciliteit in Maleisië. De NCore techniek wordt sinds 2008 in de top van de versterker lijn van Hypex gebruikt. Ik was heel benieuwd naar de prestaties van de deze versterker. Ik heb weinig goede herinneringen aan versterkers met een zogenaamde klasse D eindtrap. Bij klasse D wordt het ingang signaal gemoduleerd op een draaggolf van rond de 500 kHz die er na het versterkingsproces bij de uitgang weer uit wordt gefilterd. Dit betekent grofweg dat het analoge ingang signaal in mootjes wordt gehakt en na het passeren van een filter aan de uitgang er weer vloeiend analoog uitkomt. Het hele proces blijft dus volledig analoog! Maar waarom zo ingewikkeld? Dankzij deze truc wordt de tijd dat de eindtransistoren nutteloos stroom doorlaten, hetgeen in warmte wordt omgezet zoals bij klasse A of AB, effectief verkleind. Het rendement neemt zo flink toe tot ver boven de 90%. Grote koelprofielen zijn overbodig en de koeling van een compacte behuizing volstaat meestal zoals bij deze versterker.  Dit in mootjes hakken van het signaal heeft echter wel de nodige weerzin opgewekt bij audiofielen; niet in de laatste plaats door de duidelijk waarneembare glasachtige klank die kenmerkend was voor de eerste modellen. Deze weerzin bestaat nog steeds; onterecht zoals later zal blijken.

Uitvoering

De twee qua afmetingen bescheiden mono versterkers konden gemakkelijk een plaatsje naast elkaar krijgen en namen zo minder ruimte in dan een standaard component van 43 cm. Met een hoogte van 8 cm is er meestal wel een plekje in het audiorack voor te vinden. De uitvoering is sober met een frontplaat die enige creativiteit verraadt door de golfvorm die er in is verwerkt. Op de voorkant vinden we een indicatie ledje dat drie standen heeft: voluit, gedimd of uit. De achterkant heeft een netaansluiting die netjes volgens de Europese norm bedraad is. Ook bij deze versterkers met een elektronische voeding is de kwaliteit van het geluidsbeeld sterk afhankelijk van het correct aansluiten van de netfase. De luidsprekeraansluitingen zijn van goede kwaliteit en geschikt voor vork- of banaanstekkers. Het is wel jammer dat er alleen voorzien is in een gebalanceerde XLR aansluiting. Degenen die niet beschikken over een XLR uitgang zullen gebruik moeten maken van een adapterplug of kabel. De behuizingen worden na een tijdje handwarm. Zonder ingang signaal is het opgenomen vermogen uit het net 13 watt. Dat is netjes voor een versterker van 400 Watt. Hypex is zeker van zijn zaak wat betreft de kwaliteit van de gebruikte onderdelen en geeft 2 jaar garantie mits de versterker volgens de handleiding correct in elkaar is gezet.

Beveiliging

De voeding van de versterker is aan de netkant gezekerd. De versterker is ook elektronisch beveiligd tegen overspanning, overbelasting en gelijkspanning op de uitgang om de versterker zelf en de aangesloten luidspreker te beschermen. Er is niet voorzien in een relais dat de luidsprekers afschakelt bij calamiteiten. Dat is misschien voor sommige mensen een teleurstelling maar met de genomen maatregelen is ruim voorzien in een solide beveiliging. Bedenk ook dat bij het gebruik van relaiscontacten overgangsweerstanden tussen de contacten kunnen ontstaan hetgeen kwaliteitsverlies betekent.

Luisteren

Zoals reeds aangekondigd was het voor mij een heel spannende test. Ik had al veel over deze versterker gehoord en gelezen maar zoiets moet je echt zelf ervaren. In de vier weken dat ik de versterker heb beluisterd kon ik de NC400 nergens op storende artefacten betrappen. Stabiliteit en neutraliteit zijn opvallend goed bij zowel zacht en hard spelen. Ook bij lang luisteren bleef luistermoeheid achterwege Hetgeen een heel goed teken is. Dynamisch komt deze versterker ook niets tekort. Het laag is strak en goed gecontroleerd door de hoge dempingsfactor (+/-1000 !) van de NC400. De donderslagen op de grote trom in Iberia boek 1-3 zijn levensecht en indrukwekkend. Aan een ruime breedte, hoogte en diepte van het geluidsbeeld ontbreekt het ook niet. Er is wel een fijn raster in het geluid hoorbaar waardoor een heel geringe sluier over het geluidsbeeld blijft hangen. Niet echt storend maar kleine details gaan wel enigszins verloren wat iets van de glans wegneemt. Toch was het fijn luisteren naar beide opnamen en bleef de essentie en emotie overdracht van de opnamen grotendeels overeind.

Test Eltim CS40 HRQ

Eltim is een leverancier uit Mensingeweer (Groningen) die hoogwaardige elektronica onderdelen en audiomodules levert. Deze versterker is de middelste in het leverprogramma van drie versterkers die in onderdelen of kant en klaar verkrijgbaar zijn. Tevens is er een voorversterkermodule ontwikkeld die binnenkort leverbaar is.  Alle producten en dus ook deze versterker zijn duidelijk ontwikkeld met een ‘less is more’ gedachte. En dat ‘less’ geldt overigens niet voor de kwaliteit van de onderdelen want deze bestaan uitsluitend uit topmerken als Mundorf. In tegenstelling tot de Hypex versterker wordt hier een ‘old school’ principe toegepast: de klasse AB versterker. Maar dan wel opgetuigd met hedendaagse onderdelen zoals speciaal ontwikkelde Mosfets voor audio in de eindtrap. Klasse AB wil zeggen dat een kleine ruststroom door de eindtransistoren loopt en daarmee bewerkstelligd dat de positieve en negatieve helft van het uitgangsignaal naadloos in elkaar overgaan. ‘Crossover’ vervorming wordt zo voorkomen. Dat is een mooi compromis t.o.v. een hoog gewaardeerde klasse A eindtrap waarbij continu de maximaal benodigde stroom door de eindtransistoren loopt wat veel nutteloze warmte produceert en een zeer laag rendement oplevert. Ik gebruik deze Eltim versterker al een tijdje en heb in de loop der tijd wat aanpassingen op het standaardpakket aangebracht. Ten eerste de uitbreiding met gebalanceerde XLR ingangen. Deze heb ik omschakelbaar gemaakt met de standaard ongebalanceerde RCA ingangen. Voor de XLR ingangen zijn op dit moment modules beschikbaar die compleet met de XLR aansluiting makkelijk op de achterkant van de versterker gemonteerd kunnen worden. Ik heb indertijd een paar ingangstrafo’s aangeschaft die een plekje naast de XLR aansluiting hebben gekregen. Deze trafo’s hebben wel als voordeel dat de gebalanceerde ingangen volledig galvanisch gescheiden zijn. Helaas kunnen de transformatoren niet direct worden aangesloten op de DC ingangen van de Eltim versterker. Kostbare ingang condensatoren van hoge kwaliteit blijven noodzakelijk om beïnvloeding van de DC instelling te voorkomen. Dat is jammer. Ik had liever wat ‘less is more’ ingeruild voor een functionele DC ingang en een DC servo. Misschien was dat ten koste was gegaan van de uitstekende geluidskwaliteit en dat wil je natuurlijk in geen geval. Verder hebben wat kleine tweaks plaatsgevonden. Denk aan audiofiele zekeringen en gebruik van quantumchips. Het karakter van de versterker blijft wel hetzelfde maar de potentiële kwaliteit wordt zo nog meer benut. De versterker wordt nauwelijks warm en neemt zonder ingang signaal 28 Watt op uit het net. Dat is enkele Watts meer dan de twee Hypex NC400 mono versterkers.

Uitvoering

De kast heb ik bij het bouwpakket mee besteld. Dat hoeft niet. De sobere zwarte uitvoering in geborsteld aluminium vond ik echter aantrekkelijk en deze was mooi afgestemd op de onderdelen die er een plaatsje in zouden krijgen. Het geleverde aansluitmateriaal is degelijk en voldoet aan hoge kwaliteitseisen. Er waren wel wat kleine onderdeeltjes die ik niet mooi genoeg vond zoals de apparaat voetjes. Deze zijn vervangen voor meer passende typen. Het leuke van zelfbouw is dat je het zo gek kan maken als je zelf wilt.

 

Beveiliging

Met het oog op brandveiligheid is de beveiliging voldoende. De trafo’s zijn aan de netkant en ook secundair bij de voedingslijnen gezekerd. Overbelasting en aanwezigheid van gelijkspanning op de uitgang wordt niet gedetecteerd en (tijdig) ingrijpen is niet mogelijk. Dat klinkt dramatisch maar met normaal gebruik hoeft men niets te vrezen. Eltim heeft zich deze weglating wel gerealiseerd en heeft een beveiligingsmodule in ontwikkeling.

Luisteren

Wat bij deze versterker direct opvalt is het overweldigende 3D geluidsbeeld met een open en transparante klank. Dit komt ook heel mooi tot zijn recht met de opnames van het Metzler orgel. De zeldzame transparantheid van het aanblaasgeluid van de orgelpijpen wordt met alle subtiele nuances in de diepte en gelaagdheid voortreffelijk weergegeven door de Eltim. Ook heeft deze versterker geen enkele moeite met de heftige dynamische passages zoals deze voorkomen in de opnamen van Albéniz. Het laag gaat ook hier heel diep en wordt goed in toom gehouden door de versterker.

Conclusie

De Hypex NC400 produceert een verrassend gaaf en consistent geluidsbeeld. De Eltim versterker kan echter meer tevoorschijn toveren vanwege een enorm 3D geluidsbeeld met hoge transparantie en gelaagdheid. Dit laatste zal overigens alleen tot uiting komen als de hierop aangesloten apparatuur dezelfde hoge kwaliteit bezit. Beide versterkers zullen niet gauw in ‘ademnood’ komen als er flink wat vermogen wordt gevraagd. De Hypex heeft een hoger vermogen wat handig kan zijn bij luidsprekers met een laag rendement en/of een extra lage impedantie vertoont bij bepaalde frequenties. Het huwelijk van versterker en luidspreker is een niet te onderschatten factor. Check vooral hoe het klinkt op je eigen audio-set ! Dat zal in grote mate bepalend zijn voor de versterkerkeuze. Dan komen we bij de vraag of we niet beter een kant en klare fabrieksproduct kunnen kopen voor de prijs van deze bouwpakketten. De Hypex NCore techniek vindt je in allerlei uitvoeringen terug bij kant en klare versterkers. Mooi voorbeeld zijn de versterkers van het Britse merk Nord Acoustics . Een kant en klare mono versterker met een NC500 module kost momenteel 665 pond bij Nord Acoustics. Een stereo versterker met dezelfde specificaties is nog voordeliger en kost 1.179 pond. Ook is er bij Nord Acoustics keuze in verschillende uitvoeringen en kwaliteiten waardoor je het toch nog een beetje kan personaliseren. Hier loont het dus niet om aan het knutselen te gaan. Tenzij zelfbouw een persoonlijke ‘must’ is en je het financiële voordeel negeert natuurlijk. Voor de Eltim CS40 HRQ is dit letterlijk en figuurlijk lastiger. Het in elkaar zetten is geen sinecure en een versterker vinden met dezelfde kwaliteit in de prijsklasse tot 2.000 euro zal niet eenvoudig zijn. Deze versterker kan overigens ook door Eltim zelf gebouwd worden maar dan stijgt de prijs wel naar 1.959 euro.  Er is heel veel moois te koop in dit prijssegment. Het is dan ook een hele klus om een juiste keuze te bepalen.

Tot slot de verwijzing naar de specificaties van de fabrikanten:

Hypex NC400 klik hier

Eltim CS40 HRQ klik hier