unique radio

Sonnet Digital Audio (SDA), waarvan Cees Ruijtenberg de ontwikkeling van de producten voor zijn rekening neemt is misschien (nog) niet heel bekend. Het eerder verkochte, ter ziele gegane en pas weer uit de as herrezen Metrum Acoustics is meer bekend en heeft een klinkende naam bij audio liefhebbers verworven. Gelukkig kunnen de merken SDA en Artelec nu ten volle profiteren van de goede reputatie van het doorgestarte Metrum waar Cees nu weer zijn grote audio ervaring voor kan inzetten.

Geschreven door Bert Hopman

Demomodel

Alweer een tijdje geleden kreeg ik de kans om zijn nieuwe Sonnet Morpheus DAC uit te proberen. De DAC ontwerpen van Cees kenmerken zich in een paar hoofdkenmerken: geen oversampling-techniek (NOS) en er wordt gebruik gemaakt van modules met R2R-laddernetwerken. Met een slimme techniek blijven de onderste vier van de zestien bits ongebruikt met als doel het elimineren van het ruisniveau en worden de DAC’s in tweeën geplitst waarbij één deel het hoge en het andere het lage deel van het audiospectrum verzorgt. Een speciaal geprogrammeerde FPGA (Field-Programmable Gate Array) plakt deze delen weer naadloos aan elkaar tot een resolutie van 24 bits met een zeer laag ruisniveau. Bij de Morpheus worden per kanaal twee nieuwe SDA-2 modules in differentiële mode met in totaal acht(!) DAC-circuits gebruikt. Voor het aanpassen van het geluidsvolume wordt de spanning over laddernetwerken geregeld. Er wordt zo niet in het digitale of analoge domein ingegrepen wat aantasting van resolutie voorkomt (er wordt geen gebruik wordt gemaakt van een DAC-chip met een interne digitale volumeregeling). Om verder alle audiosignalen zo zuiver mogelijk te houden worden de signaalwegen zo kort mogelijk gehouden. Zo wordt alleen bij audiosignalen met MQA-content gebruik gemaakt met een optioneel verkrijgbare MQA-insteekmodule. Alle andere signalen gaan hier volledig buitenom waardoor geen enkele beïnvloeding kan plaatsvinden.

Uitvoering

De Morpheus wordt geleverd in een zwarte of zilverkleurige metalen behuizing met een afmeting van 29 x 25 x 6 cm en een gewicht van ruim 3 kg. Het gemeten opgenomen vermogen van 11 Watt is bescheiden. Dit nodigt uit om de Morpheus continu aan te laten staan wat de prestaties ten goede komt. Als ingangen is 1x optisch, 1x coaxiaal, 1x AES/EBU en 1x USB of I2S in de meeste gevallen voldoende. De uitgangen zijn met gebalanceerde XLR en ongebalanceerde RCA-aansluitingen uitgevoerd. De slanke metalen afstandsbediening ligt goed in de hand en heeft voldoende bereik. Met zes toetsen wordt volume, inputkeuze, mute en standby gekozen. Het display is sober uitgevoerd en op grote afstand niet duidelijk meer leesbaar. Het is dus vaak wel nodig om in de buurt te blijven bij het bedienen van de afstandsbediening.

Voorbereiding

De Morpheus is standaard uitgevoerd met een USB-inputmodule. Een I2S-module is optioneel leverbaar, deze kan gratis worden ingebouwd, maar gaat ten koste van de USB-module. Deze had ik liever toegepast, maar mijn streamer/server heeft een ander type I2S-aansluiting. Geen nood want er was wel een goede USB-aansluiting beschikbaar en daarmee kon ook een uitstekende kwaliteit bereikt worden. Bovendien kon ik dezelfde Amanero USB-driver gebruiken in Roon omdat mijn LKS 4 DAC hetzelfde merk USB-module gebruikt. Voor het testen werd Roon afspeelsoftware in combinatie met Qobuz gebruikt tenzij anders aangegeven.

Inspelen

Voor elke test en zeker met gloednieuwe apparatuur is ‘inspelen’ onontbeerlijk en pas na twee weken kwam hier het karakter volledig aan de oppervlakte en kon een serieuze test van start gaan. De ietsje scherpe klank verdween steeds meer uit het beeld en een fraai gebalanceerd geluidsbeeld bleef over.

Testen

Ik ben gewend geraakt aan het geluid van mijn DAC die gebruik maakt van uitstekend geïmplementeerde ESS 9038 PRO DAC chips en daarmee een hele andere benadering voor het converteren gebruikt. Het was dan ook leuk om de Morpheus met deze ervaring uit te proberen. Direct merkte ik dat het geluidsbeeld van de Morpheus kleiner, droger en iets meer ingetogen was dan wat ik gewend ben. Dit verhinderde niet dat een uiterst gaaf, precies, snel en gedetailleerd geluidsbeeld werd neergezet. Na de inspeelperiode ben ik begonnen om een paar voor mij bekende opnamen te gaan beproeven. Eerst de prachtige hi-res opname van een uitmuntend opgenomen klavecimbel op het album Bach-Image van Jean Rondeau. Dit gaf al direct inzicht van hoe de Morpheus presteert. Het uiterst gedetailleerde, levendige en kleurrijke geluidsbeeld werd heel beheerst, met grote rust, precisie en snelheid weergegeven. Het leek ook wat meer op afstand door de droge weergave, maar wel heel natuurgetrouw. Ook de fraaie opnamen op het album Air Hadouk van het trio Hadouk waren om door een ringetje te halen. Het uiterst gave, doortastende en krachtige geluidsbeeld gaf meteen bij een track als Friday the 13th een grote betrokkenheid waar je nauwelijks stil bij kon zitten. De soepele en beheerste weergave van de percussie, de uitstekend geplaatste en afgetekende doudouk (Armeens blaasinstrument) en de krachtige slagen op een drumketel lieten dan ook niets aan de verbeelding over.

Om de menselijke stem te beoordelen heb ik de stem van Julie London op het gelijknamige album gebruikt. Net als bij de vorige albums werd de ruimte verkleind maar alles was wel in grote gaafheid aanwezig. De iets hese ‘crooner’ stem van Julie werd levendig in de ruimte neergezet. Ook hier dezelfde indruk als bij de opname op het album Nightfall van trompettist Till Brönner en Dieter Ilg met een super strakke punchy bass van Dieter en de natuurlijk intiem klinkende trompet van Till. Bij beide albums zou ik wel een groter podium wensen om het geluidsbeeld nog meer indruk te laten maken. Tot slot nog een paar klassieke werken waar het op detaillering en natuurlijkheid aankomt. Vaak gebruik ik hiervoor de fascinerende Orchesterstücke Opus 6 van Arnold Schoenberg op een cd-rip. Niet ieder zijn ‘cup of tea’ maar heel geschikt om uiterst subtiele geluiden op de achtergrond en soms enorme dynamiek (30 in Roon!) te beoordelen. Ook hier slaagt de Morpheus met vlag en wimpel. Soms nauwelijks verstaanbare geluiden komen duidelijk en natuurlijk over. Ook de enorme eruptie van het slagwerk aan het einde van het vierde deel kwam gedetailleerd en onvervormd over. Ook mijn geliefde tweede symfonie van Johannes Brahms uitgevoerd door het Concertgebouworkest gedirigeerd door Riccardo Chailly klonk uiterst verfijnd. De kleuren en positie van de verschillende orkestgroepen en instrumenten kwamen dan ook gloedvol over en trokken je volledig in de muziek.

MQA

MQA als correctiemiddel voor afwijkingen in het opname en weergaveproces is al in diverse media uitgebreid belicht. Ik volsta met op te merken dat de luisteraar het beste zelf kan bepalen of opnames met of zonder MQA het prettigste geluidsbeeld opleveren. Correctie bij de weergave is overigens bij deze DAC volledig overbodig omdat er geen filters aanwezig zijn waar MQA van nut kan zijn. Het was in ieder geval interessant om via Roon een paar experimenten uit te voeren om de MQA prestaties van de MQA-module in de Morpheus te testen. Roon kan ingesteld worden op ‘Renderer only’ waarbij het MQA decoderen volledig softwarematig tot 96kHz in Roon kan plaatsvinden. De andere keuze was ‘Decoder Only’ waarbij dit wordt overgeslagen en alleen gebruik wordt gemaakt van de MQA-decoder in de Morpheus die direct volledig kan decoderen tot 384 kHz. Het verschil tussen ‘rendering’ en ‘decoder’ met de eerdergenoemde opname van Jean Rondeau met het album ‘Bach-Image’ maar nu met Tidal MQA, gedecodeerd in 96kHz-24bits, was verrassend klein. De MQA-decoder gaf een iets alerter geluidsbeeld weer. Zonder een direct vergelijk was het eigenlijk nauwelijks merkbaar. De winst van de MQA-module zit hem voornamelijk in de mogelijkheid om volledig, dus ook boven de 96kHz resolutie te kunnen decoderen.

Conclusie

De Morpheus biedt genoeg aansluit- en afspeelmogelijkheden en mist eigenlijk alleen de mogelijkheid om (native) DSD-bestanden af te spelen. De weergave is meer dan voldoende om de aandacht, concentratie en emotionele lading uitstekend vast te houden. Ik hou zelf van een wat ruimer en losser geluidsbeeld maar dat wordt natuurlijk ook beïnvloed door de rest van de installatie en de luisterruimte. Het geconcentreerde en enigszins ingetogen geluidsbeeld maar wel met opvallend krachtig laag heeft een constante hoge kwaliteit. Vanzelfsprekend dienen bijpassende audiocomponenten van minstens hetzelfde kwaliteitsniveau te zijn om alles eruit te halen. Als daarbij de luidsprekers goed zijn opgesteld en de akoestiek niet te veel afleidt, kan er uren zonder enige vermoeidheid en met groot plezier naar de Morpheus geluisterd worden.

Prijzen

Morpheus DAC € 3.500,-

MQA-module € 200,-

I2S-module is gratis in plaats van de USB-module