unique radio

Op een regenachtige woensdagmiddag belandde ik in provinciehoofdstad Haarlem. Toen ik mijn auto voor de deur parkeerde, realiseerde ik me dat het een kwart eeuw geleden was dat ik voor het laatst Helios had bezocht. De uiterst vriendelijke Ulmt doet open en rent na het handen schudden de trap op. Hij moet een telefoontje afronden en wijst met een knipoog naar de showroom; daar vermaak ik me opperbest tussen de vele interessante apparaten. Veel herken ik, maar een paar helemaal niet. Wat een walhalla, de showroom van Helios, een schatkamer gevuld met topmerken als ATC, Lynx en Benchmark.

Introductie

Eind vorig jaar werd de Mutec REF10 Nano master clock generator gelanceerd. Het nieuwtje deed mij rechtop zitten, want als blije bezitter van een Mutec MC3+ USB digital-to-digital converter (oftewel een DDC) was ik overtuigd van de kwaliteit van hun producten. Misschien schrijf ik ooit nog een blog over de MC3+, wegens tijdgebrek is dit er niet van gekomen, maar een topper is het zeker. Terug naar de REF10 Nano master clock generator of vertaald naar het Nederlands: klokgenerator. De REF10 Nano is afgeleid van de grotere en duurdere REF10 die met acht uitgangen rijkelijk bedeeld is. De Nano moet het doen met slechts vier 10 MHz uitgangen: 2x 50Ω en 2x 75Ω. De prijs is bijna gehalveerd tot een stevige twee mille, waarbij vermeld moeten worden dat een ooit aangeschafte klokgenerator nooit meer vervangen gaat worden.

Connectiviteit

Persoonlijk vind ik het jammer dat op de uitgangen geen dipswitches zitten die de impedantie van de bus op 50Ω of 75Ω kan schakelen. Dit had het apparaat uiterst flexibel gemaakt, nu kan de vastgezette impedantie potentiële connectiviteitsproblemen opleveren. Hierbij is wel de vraag hoeveel apparaten je met een extern kloksignaal wilt voeden, want de meeste apparaten hebben namelijk geen klokingang. De mogelijke apparaten die wel een klokingang hebben, bevinden zich allen in het digitale domein: streamers, DAC’s, servers, cd-spelers of DDC’s.

En wat is eigenlijk de meest toegepaste impedantie? Een echte standaard is er niet; op veel hifi-apparaten zie je een 50Ω ingang en in de studio-wereld is 75Ω gangbaarder. Mijn DDC heeft een 75Ω ingang, typerend voor de roots van Mutec. Op de achterkant bevindt zich rechts een 230V aansluiting (AC), maar ook een ingang om een externe 15V voeding (DC) aan te sluiten. Op de voorkant zit de aan/uit-knop en een draaiknop die een uitgang selecteert; door deze in te drukken wordt desbetreffende uitgang geactiveerd.

Dimensies

Beide apparaten hebben dezelfde breedte (196mm), helaas heeft de MC3+ bouten aan de voorkant en daardoor zitten de rode LED’s nét niet boven elkaar uitgelijnd. De REF10 Nano is wel een stuk langer (300mm), hierdoor belandt de MC3+ of ander apparaat automatisch bovenop. En zijn er ook geen problemen met de koeling. De hoogte is 44mm en het gewicht is iets meer dan 2kg (2070g). De front is leverbaar in het zilver of zwart.

Luisteren

Na ettelijke luistersessies met de Mutec REF10 Nano master clock generator hoor ik duidelijk een breder en hoger geluidsbeeld met een indrukwekkende scheiding tussen de instrumenten. Vocals klinken helder met behoud van emotie en in het laag bevindt een krachtige punch die allesbehalve boemerig is. Het is opvallend dat genoemde constatering niet voor alle beluisterde tracks geldt! De meeste tracks knappen geweldig op van de externe klok, een paar een beetje en paar helemaal niet. Maar de algehele conclusie is een duidelijke verbetering van de gehoorde opnames. Een week nadat ik de klokgenerator in gebruik heb, valt me steeds meer op dat het geluidsbeeld overall rustiger is geworden.

Ook wil ik vermelden dat de gebruik van kwalitatief goede coaxkabels opvallend is. Het verschil tussen een coaxkabel van een paar tientjes of één van boven de honderd euro is navenant. Het loont dus om hier in te investeren, maar kijkende naar de initiële investering een no brainer.

Als je de laatste promillen uit je installatie wilt persen is een klokgenerator een interessante investering.  Ik heb naast een DDC de klokgenerator op een Gustard DAC aangesloten; op de laatste was de winst iets groter. Komt dit omdat de interne klok in de DDC van nature al erg goed is? Wat ik niet heb gedaan, maar ooit in de toekomst wil gaan doen, is een keten van klok aangestuurde apparaten beluisteren: cd-loopwerk → DDC → DAC of switch → streamer → DDC → DAC. Laat jouw bevindingen in de comments achter!

Klok

De gebruikte OCXO (Oven Controlled Quartz Oscillator) wordt in een verwarmde behuizing op gelijke temperatuur gehouden. Dit levert een stabiele frequentie van 10 Mhz op. Conventionele kristaloscillatoren missen deze frequentiestabiliteit, wat kan resulteren in een geluidsweergave van lagere kwaliteit. Hieronder de specificaties zoals die door de fabrikant zijn opgegeven:

• Type: 10.000 MHz low noise oven-controlled crystal oscillator
• FQ stability when shipped: < +/-0.01 ppm
• FQ stability vs. temperature range: < +/-0.03 ppm within -20 °C to +70 °C
• Short term stability (Allan deviation) at Tau = 1 s: 2 x 10-12 (typically)
• Aging after 10 days operation:
  < +/-0.0002 ppm (per day),
  < +/-0.03 ppm (1st year),
  < +/-0.2 ppm (10 years)
• Warm-up time at +25 °C (+77 °F) : <5 min
• Square wave, 10.000 MHz, 2 Vpp, 50:50 duty cycle

---

Specificaties

Spanning (AC)

• Type: internal self-switching power supply
• Input Voltage: 85-305 V, 50-60 Hz
• Power Consumption: 7 W during oscillator warm-up (<10 min), 4 W nominal operation

Spanning (DC)

• Input Voltage: 15 V
• Power Consumption: max. 7 W

Behuizing

• Afmeting kast: 196 x 44 x 300 mm (BxHxD)
• Afmeting front: 198 x 44 x 6 mm (BxHxD)
• Kleur: zwart of zilver
• Materiaal: geanodiseerd aluminium
• Gewicht: 2070 g

---

Conclusie

De Mutec REF10 Nano master clock generator is een cliché voorbeeld van Duitse degelijkheid. De klokgenerator geeft lucht tussen de instrumenten, laat vocalen helder klinken en brengt een algehele rust. Het is stevig aan de prijs, maar dit bedrag valt wel te rechtvaardigen. De vier uitgangen hebben een vaste impedantie, wat afdoende is voor de meeste gebruikers. Een pluspunt is de mogelijkheid om een externe voeding aan te sluiten. Ook loont het om een betere coaxkabel in te zetten, een kabel van een paar tientjes doet afbreuk aan het geheel.